KONU : Enflasyon Düzeltmesi İşlemlerine İlişkin Vergi Usul Kanunu Sirküleri Yayımlanmıştır.
Sirkülerde;
- 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançonun düzeltilmesi işlemi, bir örnek üzerinden adımlar halinde açıklanmış,
- Reel olmayan finansman maliyeti (ROFM) hesaplaması çok sayıda örnekle açıklanmış, ayrıca 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançonun düzeltme işlemlerinde, ROFM ayrıştırmasını "Toplam Finansman Maliyeti" yöntemini esas alarak yapacak olanların kullanacakları ortalama ticari kredi faiz oranları tablosuna Sirküler ekinde yer verilmiş,
- Sermayenin, stokların, yapılmakta olan yatırımlar hesabının, Ar-Ge harcamalarının, avansların, iştiraklerin düzeltilmesinde özelliği olan konulara değinilmiş,
- Yeniden değerleme yapan mükelleflerde, yeniden değerlemeye tabi tutulmuş iktisadi kıymetler için düzeltmeye esas tarih konusunda açıklamalar ve örnekler yapılmış,
- Amortismana tabi olmayan iktisadi kıymetlerin düzeltilmiş değerinin altında bir bedelle satılması durumunda, gelir ve kurumlar vergisi uygulamasında dikkate alınmayacak zarar tutarının hesaplanmasına ilişkin açıklamalar yapılmış,
- Başta banka ve sigorta şirketleri olmak üzere, Vergi Usul Kanunu’nun geçici 33. maddesi kapsamında olan kurumlarda yapılacak enflasyon düzeltmesi uygulamaları konusunda açıklamalara yer verilmiştir.
I-) ROFM hesaplamasında kullanılan ortalama ticari kredi faiz oranı
Sirkülerde;
- 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançonun düzeltme işlemlerinde, ROFM ayrıştırmasını "Toplam Finansman Maliyeti" yöntemini esas alarak yapacak olan mükelleflerin, Sirkülerin ekinde (EK 3) yer verilen 2005-2023 dönemine ait ortalama ticari kredi faiz oranlarını kullanmalarının uygun bulunduğu belirtilmiş,
- ROFM hesaplamalarında kullanılacak ortalama ticari kredi faiz oranları uygulanırken, hesap döneminin ilk ayına tekabül eden oranın kullanılması gerektiği, bu çerçevede hesap dönemi takvim yılı olanların Ocak ayına ilişkin oranı, özel hesap dönemine sahip mükelleflerin ise özel hesap döneminin ilk ayına ilişkin oranı kullanacakları,
açıklanmıştır.
II-) Maddi olmayan duran varlıklarda ROFM ayrıştırması yapılmaması
Sirkülerde, “haklar” hesabında takip edilen finansal kiralamadan kaynaklananlar dâhil, maddi olmayan duran varlıklar için ROFM ayrıştırması yapılmayacağı netleştirilmiştir.
III-) Sermayenin düzeltilmesi
Sirkülerde, sermayeye eklenen yeniden değerleme tutarının, ödenmiş sermayenin endekslemesi işleminde ne şekilde düşüleceği örneklerle açıklanmış, ayrıca;
- Sermayenin düzeltilmesinde, düzeltmenin yapıldığı tarihteki sermayenin yapısının dikkate alınacağı,
- Sermaye azaltımlarında, azaltımın daha önce sermayeye eklenen hangi artış kaleminden yapıldığının tespit edileceği ve söz konusu kalemin düzeltilmesi gereken bir unsur olması halinde, bu kalemin azaltılan tutar üzerinden düzeltme işlemine tabi tutulacağı,
- Sermaye azaltımı işlemlerinde Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 32/B maddesi hükmünün de göz önünde bulundurulması gerektiği,
açıklanmıştır.
IV-) Sermaye tamamlama fonunun durumu
Sirkülerde;
- Türk Ticaret Kanunu’nun 376. maddesi uyarınca sermayenin tamamlanmasına karar verilen şirketin ortakları tarafından zarar sebebiyle karşılıksız kalan kısmı kapatacak miktarda aktarılan ve öz kaynaklar içerisinde takip edilen sermaye tamamlama fonunun parasal olmayan kıymet olarak düzeltmeye tabi tutulacağı açıklanmış,
- Vergi Usul Kanunu’nun verdiği yetki çerçevesinde, Türk Ticaret Kanunu’nun 376. maddesi kapsamı dışında kalan ve sermaye avansı olarak sermaye yedekleri hesabında takip edilen tutarların parasal kıymet olarak kabul edilmesi ve düzeltmeye tabi tutulmaması uygun bulunmuştur.
V-) Stokların düzeltilmesi
Sirkülerde yer alan, stokların düzeltilmesine ilişkin açıklamalardan aşağıdaki konular dikkat çekmektedir:
- Gerçek yöntem ile toplulaştırılmış yöntemlerin birlikte kullanılması mümkündür.
- 2024 hesap dönemi ilk geçici vergi dönemi itibariyle yapılan toplulaştırılmış yöntem tercihi sonraki dönemlerde değiştirilemeyeceği gibi, toplulaştırılmış yöntem tercihinde bulunanların her bir mal grubu ve alt ayrım itibarıyla seçtikleri toplulaştırılmış yöntemden üç hesap dönemi boyunca vazgeçmeleri mümkün değildir. Ancak, 2024 hesap dönemi ilk geçici vergi dönemi itibarıyla yapılan gerçek yöntem tercihi sonraki hesap döneminde değiştirilebilecektir.
- 2024 hesap döneminin ilk geçici vergi dönemi itibariyle gerçek yöntemin tercih edilmesi halinde (izleyen geçici vergi dönemleri dâhil) içinde bulunulan hesap dönemi sonunda ilgili stok grubu için bu tercihten vazgeçilemez, ancak 2025 hesap döneminden itibaren bu tercih değiştirilebilir. Bu durumda 2025 hesap döneminde stok grubu için toplulaştırılmış yöntemi
tercih edenler, yine izleyen geçici vergi dönemleri ile içinde bulunulan hesap dönemi dâhil, üçüncü hesap döneminin sonuna kadar (bu dönem dâhil) bu yöntemden dönemezler.
VI-) Avansların düzeltilmesi
Sirkülerde;
- Parasal olmayan kıymet mahiyetindeki alınan avansların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucu oluşan farkların avans kapatıldığında gelir hesaplarına intikal ettirilmesi gerektiği, bu şekilde gelir hesaplarına aktarılan farkların 2023 hesap döneminden kaynaklanan kısmının vergiye tabi tutulmayacağı, beyannamede diğer indirimler kısmında gösterileceği,
- Benzer şekilde parasal olmayan kıymet niteliğindeki verilen avansların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucu oluşan farkın, malın teslimi ile birlikte stok hesaplarına alınacağı,
açıklanmıştır.
VII-) Yabancı para cinsinden avans ve iştiraklerin düzeltilmesi
Sirkülerde;
- Yabancı para cinsinden olan alınan ve verilen avanslar ile iştiraklerin düzeltme tarihindeki döviz kuru ile düzeltileceği ve ayrıca enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacağı,
- Bu kapsamda, yabancı para cinsinden olan bağlı menkul kıymetler ve bağlı ortaklıkların da iştirakler gibi düzeltileceği, belirtilmiştir.
VIII-) ATİK dışındaki parasal olmayan kıymetlerin düzeltmiş değerinin altında satılması halinde, gelir ve kurumlar vergisi uygulamasında dikkate alınmayacak zarar tutarı
Sirkülerde, amortismana tabi olmayan iktisadi kıymetlerin düzeltilmiş değerinin altında bir bedelle satılması durumunda, gelir ve kurumlar vergisi uygulamasında dikkate alınmayacak zarar tutarının hesaplanmasına ilişkin açıklamalar yapılmıştır.
Yapılan açıklamaya göre;
- Satış bedelinin 2023 hesap dönemi sonuna ait düzeltme öncesi değerden düşük olması halinde, düzeltme öncesi değerle düzeltilmiş değer arasındaki tutarın tamamı,
- Satış bedelinin 2023 hesap dönemi sonuna ait düzeltme öncesi değerin üstünde ancak 2023 hesap dönemi sonuna ait düzeltilmiş değerin altında olması halinde ise satış bedeli ile düzeltilmiş değer arasındaki tutar,
kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacaktır.
IX-) Vergi Usul Kanunu’nun geçici 33. maddesi kapsamında olan kurumlarda enflasyon düzeltmesi
Vergi Usul Kanunu’nun geçici 33. maddesinin dördüncü fıkrasında;
- Bankalar,
- 6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring, Finansman ve Tasarruf Finansman Şirketleri Kanunu kapsamındaki şirketler,
- Ödeme ve elektronik para kuruluşları,
- Yetkili döviz müesseseleri,
- Varlık yönetim şirketleri,
- Sermaye piyasası kurumları,
- Sigorta ve reasürans şirketleri,
- Emeklilik şirketleri tarafından geçici vergi dönemleri de dâhil olmak üzere 2024 ve 2025 hesap dönemlerinde yapılan enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan kâr/zarar farkının, kazancın tespitinde dikkate alınmayacağı, bu fıkra kapsamında belirlenen dönemleri geçici vergi dönemleri de dâhil olmak üzere bir hesap dönemi kadar uzatmaya Cumhurbaşkanının yetkili olduğu hükme bağlanmıştır.
Yayımlanan Sirkülerde, yukarıda sayılan kurumlarda ve Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğleri ile belirlenenden farklı muhasebe tekniği kullanan kurumlarda enflasyon düzeltmesine ilişkin açıklamalar yapılmıştır.
Söz konusu açıklamalardan dikkat çeken bazı konular aşağıda özetlenmiştir.
- Yukarıda sayılan kurumlar tarafından enflasyon düzeltmesi yapılması zorunlu olup, 2024 ve 2025 hesap dönemlerinde yapılan enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan kâr/zarar farkı kazancın tespitinde dikkate alınmayacaktır.
- Sayılan kurumlar, amortismana tabi iktisadi kıymetlerini, geçici vergi dönemleri de dâhil olmak üzere 2024 ve 2025 hesap dönemlerinde düzeltilmiş tutarlar üzerinden amortismana tabi tutabilecek ve düzeltilmiş tutarlar üzerinden ayırdıkları amortismanları ilgili dönem kazancının tespitinde dikkate alabileceklerdir.
- Söz konusu mükelleflerin düzeltmeye tabi tuttukları kıymetlerini satmaları durumunda, maliyet bedeli olarak bu kıymetlerin düzeltilmiş tutarları dikkate alınacaktır.
- Sayılan kurumlardan faaliyet konuları itibariyle farklı muhasebe tekniğini kullanmak durumunda bulunan mükelleflerin uygulamayı aşağıdaki gibi yapmaları gerekmektedir:
- 2023 ve şartların oluşmasına bağlı olarak ilerleyen hesap dönemlerinde enflasyon düzeltmesi yapacak, enflasyon düzeltmesi sonucunda oluşan düzeltme öncesi ve sonrası değerler, düzeltme farkları ve enflasyon düzeltmesi sonuçları envanter defterinde gösterilecektir.
- 2023 hesap dönemi sonuna ilişkin yapılacak enflasyon düzeltmesi sonucunda hesaplanan kâr/zarar tutarı (diğer mükellefler tarafından geçmiş yıllar kârları/zararları hesabında izlenmesi gereken tutar) hesabın oluşturulma nedenine ilişkin açıklamayı da içerecek şekilde nazım hesaplarda izlenip, bilanço dip notlarında belirtilecektir.
- Geçici vergi dönemleri dâhil 2024 ve 2025 hesap dönemlerine ilişkin enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan ve kazancın tespitinde dikkate alınmayan kâr/zarar farkı tutarları da aynı şekilde izlenecektir.
- 2023 hesap döneminin sonuna ilişkin yapılacak enflasyon düzeltmesinde, Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298. maddesinin (Ç) fıkrası ve geçici 32. maddesi kapsamında yapılan yeniden değerleme sonucu bilançolarda oluşan değer artış fonunda yer alan tutarlar, bu hesaplardan daha önce pay aktarımında kullanılan hesaplara aktarılacak veya nazım hesaplardan ters kayıtla çıkarılacaktır.
Öte yandan, Gelir İdaresi Başkanlığı, Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298. maddesinin verdiği yetkiye dayanarak, yukarıda sayılan mükelleflerin, geçici vergi ve hesap dönemlerine ilişkin yaptıkları enflasyon düzeltmesi detaylarını gösteren ve Sirküler ekinde yer alan (EK 4) özet tabloyu Kurumlar Vergisi/Geçici Vergi Beyannamelerine eklemeleri halinde, bu mükelleflerden, söz konusu beyannamelerinin ekinde Vergi Usul Kanunu’na göre enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş bilançonun ibrazının aranmamasını uygun bulmuştur.
Sirkülerin tamamına aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz.
https://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/user_upload/sirkuler/vuk_165_sirkuler.pdf